25. Industrie- en havenstad
Gent kent een grote diversiteit aan industriële sectoren in de haven (staal, chemie, voeding, energie, landbouw). Zo’n zestigduizend mensen zijn er tewerkgesteld. Ze bouwen de basismaterialen voor onder andere de landbouw, de bouw, farmaceutica en smartphones, zoals staal, cement en kunststoffen. Ze bouwen ook de basismaterialen die noodzakelijk zijn voor de klimaattransitie, zoals de toekomstige voertuigen, de windturbines of energiezuinige woningen. Dit zijn allemaal troeven om van North Sea Port een groene haven van de toekomst te maken. De stad kan daarbij een sturende rol opnemen in de zoektocht naar bedrijven die de toegang tot hernieuwbare energie uit de Noordzee faciliteren, het stadsafval tot grondstof voor recycling verwerken, en die de expertise van de UGent en de andere verschillende kennisinstellingen aantrekt.
Wat wij willen
1. Een duurzame toekomst voor de industrie
- De troeven om North Sea Port als groene haven van de toekomst verder uit te bouwen zijn talrijk. Een sturende rol voor de overheid is nodig om een duurzame toekomst voor onze industrie, voor onze jobs en de planeet uit te bouwen.
- We richten een Gents gemeentelijk energiebedrijf dat investeert in zonnepanelen en windmolens in de haven. Als haven zetten we in op de ontwikkeling van groene waterstoftechnologie.
- De stad Gent heeft heel wat hefbomen in handen om te wegen op het beleid van de bedrijven. We doen dat samen met de omwonenden, met de werkers en vakbonden van de betrokken bedrijven en met de klimaat- en milieubeweging.
- We steunen de eis van de vakbond dat ArcelorMittal de nodige investeringen doet om groen staal te kunnen produceren.
- Bij projecten in de stad en bedoeld voor de stad mag op korte termijn enkel nog CO2-arm staal gebruikt worden.
- We transformeren de haven tot een innovatieve circulaire hub door bedrijven die aan de slag gaan met de reststromen van de Gentse havenzone.
Meer achtergrondinformatie
De fusie van de Gentse haven met de haven van Terneuzen en Vlissingen in 2018 heeft van de North Sea Port een Europese tophaven gemaakt, met 550 bedrijven en meer dan honderdduizend werkende mensen. In het Gentse gedeelte en haar industrie werken zo'n zestigduizend mannen en vrouwen. Dag en nacht. Ze bouwen de basismaterialen van onder andere de landbouw, de bouw, farmaceutica en smartphones, zoals staal, cement en kunststoffen. Ze bouwen ook de basismaterialen die noodzakelijk zijn in de klimaattransitie zoals de toekomstige voertuigen, de windturbines of energiezuinige woningen.
De troeven om North Sea Port als groene haven van de toekomst verder uit te bouwen zijn talrijk: de grote diversiteit aan sectoren (staal, chemie, voeding, energie, landbouw) maken een industriële symbiose mogelijk. Er is nog ruimte om nieuwe bedrijven aan te trekken die de “missing link” kunnen vullen tussen bedrijven om een circulaire economie mogelijk te maken. De stad kan een sturende rol opnemen in de zoektocht naar bedrijven die de toegang tot hernieuwbare energie uit de Noordzee faciliteren, het stadsafval tot grondstof voor recycling verwerken, die de expertise van de UGent en de andere verschillende kennisinstellingen aantrekt.
De hoge energieprijzen in Europa, de dreigende economische recessie, de subsidie-oorlog met de Verenigde Staten en de interne concurrentie in Europa vormen echter vandaag een gevaar voor de toekomst van onze industrie. Daardoor staat in het bijzonder de investering van ArcelorMittal in een DRI-installatie en elektrische ovens op de helling. De Europese directie van ArcelorMittal zal eind dit jaar beslissen of ze wel of niet zullen investeren in de Gentse vestiging om groen staal te produceren.
Lagere energieprijzen en toegang tot voldoende betaalbare groene waterstof zijn de belangrijkste hefbomen voor een duurzame toekomst van de industrie. Een sturende rol voor de overheid is nodig om deze te garanderen, voor onze jobs en de planeet. We richten een Gents gemeentelijk energiebedrijf op. Het stedelijk energiebedrijf investeert in de haven in zonnepanelen en windmolens. Als haven zetten we in op de ontwikkeling van groene waterstoftechnologie.
Het staalbedrijf vormt het hart van de industrie in North Sea Port. In maart luidden de vakbonden een eerste keer de noodklok met een actie aan het staalmonument in Gent. Wij steunen de eis van de vakbond dat ArcelorMittal de nodige investeringen doet om de productiesite hier te houden. De staalreus heeft in België de afgelopen jaren ook enorme winsten gerealiseerd. Die moeten opnieuw in de toekomst van het Gentse staalbedrijf geïnvesteerd worden. Nu ArcelorMittal ook goedkope nucleaire stroom kan krijgen voor de productie van groen staal, bestaat er geen reden meer om die investering niet te realiseren.
Om de productie van koolstofvrije staal en bijhorende tewerkstelling te ondersteunen, moet Gent ook het voortouw nemen in het gebruik van CO2-arm staal. Bij projecten in de stad of bedoeld voor de stad moet het stadsbestuur eisen dat enkel nog dit soort staal gebruikt wordt. Er moet ook druk uitgeoefend worden op andere steden en hogere bestuursniveaus om deze eisen over te nemen.
Veel afval wordt vandaag verbrand om energie op te wekken, maar dat is niet de meest efficiënte oplossing. Er is veel meer mogelijk. De nabijheid van een grote stad en vele industriesites zorgt namelijk voor verschillende relevante materiaalstromen om een circulaire hub uit te bouwen, denk aan bouwmaterialen, kunststoffen, batterijen en water. Enkel met een visionair langetermijnplan moet het stadsbestuur meer zo’n circulaire bedrijven aantrekken die aan de slag gaan met de reststromen van de Gentse havenzone. Dat levert niet extra jobs op, het betekent ook meer zekerheid voor de bestaande bedrijven: zo kan de nabijheid van een recyclage-unit voor batterijen ook de Volvo-site in automobielindustrie verankeren.
De North Sea Port transformeren tot duurzame en circulaire hub vereist grote investeringen, een volledig inzicht in de materiaalstromen en een sturende rol voor de overheid. De stad Gent heeft ook heel wat hefbomen in handen om te wegen op het beleid van de bedrijven. Een deel van de bedrijven houdt grond van de stad in concessie, wat betekent dat de stad voorwaarden kan inschrijven in de concessieovereenkomst. De stad speelt ook een adviserende rol bij het toekennen van milieuvergunningen aan bedrijven. Maar ook via haar dominante positie in het havenbedrijf North Sea Port kan de stad druk uitoefenen op de directies en de aandeelhouders. We doen dat samen met de omwonenden, met de arbeiders en vakbonden van de betrokken bedrijven en met de klimaat- en milieubeweging. We pleiten daarom ook voor een democratischer bestuur bij het havenbedrijf North Sea Port: we willen dat een derde van dat orgaan zal bestaan uit verkozen vertegenwoordigers van de werknemers van de haven.
2. Naar een vlot verbonden haven
- Met North Sea Port zetten we verder in op een ‘modal shift’ van wegvervoer naar spoor, binnenvaart en buisleidingen voor de aan- en afvoer van goederen. We ondersteunen het project Rail Gent Terneuzen. Waar vrachtvervoer via het spoor of het water mogelijk is, wordt het verplicht.
- We pleiten voor meer en beter openbaar vervoer. Het openen voor reizigersvervoer van de spoorlijn 204 tussen Gent en Zelzate, afgestemd op de ploegenarbeid, wordt een prioriteit.
- We zetten verder in op veilige fietspaden.
Meer achtergrondinformatie
Wie haven zegt, zegt transport. Hoewel de bedrijvigheid toeneemt, blijft het spoornetwerk in het havengebied echter achter. Een goederentrein haalt nochtans 45 vrachtwagens van de baan. Maar vandaag gaat ruim een kwart van het goederenvervoer tussen de haven en het achterland via trucks en amper 10% via het spoor. Te weinig om de files en CO2-uitstoot die gepaard gaat met wegtransport verder te verminderen.
Met North Sea Port zetten we verder in op een ‘modal shift’ van wegvervoer naar spoor, binnenvaart en buisleidingen voor de aan- en afvoer van goederen. Een optimale bereikbaarheid en goede achterlandverbindingen zijn voor de haven van groot belang. We ondersteunen het project Rail Gent Terneuzen actief. Dit kan voor een boost zorgen in de ontwikkeling van het grensoverschrijdende havengebied en de duurzaamheidsambities van de regio. Waar vrachtvervoer via het spoor of het water mogelijk is, wordt het verplicht. Zo voorkomen we dat transport over de weg, dat meer vervuilend is en files veroorzaakt, gekozen wordt wegens de lagere kostprijs.
Ook voor het personenvervoer moeten meer klimaatvriendelijke opties aangeboden worden. Elke dag verplaatsen 60.000 werknemers zich binnen het Gentse havengebied. Het gebrek aan bereikbaarheid met het openbaar vervoer in de haven is van bij het begin een probleem geweest en is dat nog altijd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat 68% van de werknemers meestal de auto neemt en 40% uitsluitend dit vervoermiddel gebruikt. Een studie uit 2022 over het havengebied toont aan dat zonder voldoende openbaar vervoer, werknemers en inwoners vast zullen blijven aan de auto. We pleiten voor meer en beter openbaar vervoer. Het openen voor reizigersvervoer van de spoorlijn 204 tussen Gent en Zelzate, afgestemd op de ploegenarbeid, wordt een prioriteit.
We zetten ook verder in op veilige fietspaden. Meer dan een kwart van de werknemers in de Gentse kanaalzone fietst al naar het werk, twee keer zoveel als het Belgische gemiddelde. Sinds 2008 is het aantal werknemers dat op de fiets naar het werk komt verdrievoudigd. Het potentieel is nog veel groter, maar dan moet er wel verder geïnvesteerd worden in verkeersveilige fietspaden, van de voordeur tot aan de werkplek. De fietsinfrastructuur gaat erop vooruit, maar veel fietsers voelen zich nog onveilig onderweg. Een fietsroute is maar zo veilig als het zwakste punt op die route.
3. Industriële restwarmte optimaal gebruiken
- We ontwikkelen de mogelijkheden om industriële restwarmte te gebruiken tussen industrie.
- We onderzoeken verder de mogelijkheden om restwarmte van de industrie te gebruiken voor woningen.
Meer achtergrondinformatie
Op dit moment is aardgas nog steeds de belangrijkste energiebron voor verwarming in Gent. In de stad zijn er momenteel 112.000 gasaansluitingen, zowel voor woningen en bedrijfsgebouwen, als voor industrie (excl. ETS).
Een oplossing is om industriële restwarmte te gebruiken. Industriële restwarmte is warmte die vrijkomt bij een industrieel productieproces en die niet meer economisch rendabel te gebruiken is. Er bestaan vandaag al verschillende warmtenetten zoals die tussen Volvo Cars en Stora Enzo, of projecten zoals het residentieel warmtenet tussen ArcelorMittal en het psychiatrisch centrum Sint-Jan-Baptist in Zelzate.
Uit onderzoek blijkt dat de mogelijkheden om industriële restwarmte te gebruiken om woningen en gebouwen in Gent eerder beperkt zijn. Daarvoor zetten we in op lokale wijkverwarmingsnetten met diverse technologieën. Industriële restwarmte zal dus vooral uitgewisseld worden tussen bedrijven onderling. We onderzoeken verder de mogelijkheden om restwarmte van de industrie te gebruiken voor woningen.