12. Financieel gezonde stad
Een begroting maken is keuzes maken. Waar haal je het geld vandaan? En waar gaat het geld naartoe? Het stadsbestuur voerde de afgelopen jaren drie besparingsrondes door. De grondbelasting werd verhoogd. Het stadsbestuur verhoogde een hele reeks taksen en retributies. Honderden jobs werden wegbespaard bij de stadsdiensten. Overal werd er bespaard, van de warme maaltijden in de rusthuizen tot de zuurstofwijken. Wij willen een ander financieel beleid. Een beleid dat de sociale prioriteiten op de eerste plaats zet. Een beleid dat alle krachten bundelt om samen te investeren in morgen en een financiële turbo te zetten op een betaalbaar woonbeleid. Een beleid dat minder lasten legt bij burgers en kleine bedrijven, en tegelijk de allergrootste bedrijven én de bovenlokale overheden voor hun maatschappelijke verantwoordelijkheid stelt. Een beleid dat investeert in mensen in plaats van in dure prestigeprojecten.
Visie
- Binnen het exploitatiebudget (het jaarlijkse budget voor gewone uitgaven) maken we duidelijke keuzes voor betaalbaar wonen, gratis openbaar vervoer, de strijd tegen armoede, klimaatbeleid en sociale prioriteiten.
- We zetten het mes in overbodige uitgaven en geldverspilling. Het stadsbestuur investeerde 13 miljoen euro in parkeertorens in Ledeberg en de Bloemekenswijk, die grotendeels leeg staan. Slecht beheer van bouwprojecten kost de stad meer dan 8 miljoen aan dadingen. Het stadsbestuur trok meer dan 14 miljoen euro uit voor peperdure consultancycontracten, en gaf bij een verkoop van landbouwgronden 3 miljoen euro korting aan Fernand Huts. Dat is slecht budgetbeheer.
- Om een sociaal en progressief beleid te voeren heb je handen nodig en boots on the ground. We besparen niet, zoals Vooruit en Open VLD van plan zijn, op het stadspersoneel, maar investeren daarentegen in bijkomende brugfiguren, kinderverzorgers, buurtwerkers en ander personeel. We besparen wel op de torenhoge consultancyfactuur (meer dan 14 miljoen euro de voorbije vier jaar) en kiezen voor het opnieuw insourcen van stadsarcheologie en poetsdiensten. Dat is niet alleen sociaal veel duurzamer, het is ook goedkoper.
- In plaats van te besparen op korte termijn, kiezen we voor investeringen die op lange termijn opbrengen. Gratis openbaar vervoer kost 15 miljoen euro per jaar - op een jaarlijks exploitatiebudget van meer dan 1 miljard euro is dat perfect betaalbaar - maar dat brengt ook op: meer bezoekers in de stad, minder files en luchtvervuiling, en winst voor het klimaat en onze gezondheid. De bouw van betaalbare budgetwoningen is een grote investeringskost, maar betaalt zichzelf terug via huurinkomsten en het maatschappelijk opnieuw activeren en emanciperen van mensen.
- We mobiliseren alle mogelijke financiering buiten de stadsbegroting om een financiële turbo te kunnen zetten op wonen. We mobiliseren het kapitaal van sogent, het stedelijke stadsontwikkelingsbedrijf. We ontwikkelen een stedelijke obligatielening en vormen van coöperatieve kapitaalinbreng, om burgers te betrekken bij de financiering van sociale objectieven.
- We voeren de druk op bij bovenlokale overheden om een structurele herfinanciering van de gemeenten en van het openbaar vervoer af te dwingen. Daarvoor zullen we de krachten moeten bundelen met andere steden en gemeenten en ook met het maatschappelijke middenveld. Wij kiezen voor een stad die durft te strijden voor verandering, in plaats van zich neer te leggen bij de status quo.
Wat wij willen
1. Verlaag de grondbelasting, stop de besparingspolitiek
- We draaien de verhoging van de onroerende voorheffing (de grondbelasting) terug.
- In plaats van bergen geld te besteden aan dure consultancybureau’s, investeren we opnieuw in het stadspersoneel.
- De uitbesteding van de archeologische opgravingen en het stedelijk poetspersoneel wordt ongedaan gemaakt.
- We draaien de vele retributieverhogingen terug met de opbrengst van de eerlijke taxshift.
Meer achtergrondinformatie
Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen en in het bestuursakkoord beloofden de bestuurspartijen om de belastingen niet te verhogen. De inkt was nog niet droog, of de onroerende voorheffing, de grondbelasting, werd al verhoogd. Midden in een koopkrachtcrisis. Mensen betalen zich blauw aan energiefacturen, de woonprijzen schieten door het dak en ook de winkelkar is flink duurder geworden. Daarbovenop kregen de Gentenaars dus nog een factuur cadeau van het stadsbestuur: de grondbelasting werd fors duurder. Veel mensen betalen honderden euro’s per jaar extra.
Schepen Coddens probeerde de hogere grondbelasting te verkopen als “een belasting op eigendom. Dat betekent dat we een grotere – lees: eerlijkere – bijdrage vragen van mensen met grote vermogens (sic!)” In werkelijkheid zijn het natuurlijk de gewone Gentenaars die de rekening betalen, de mensen die hard gewerkt en hard gespaard hebben om in Gent een huisje te kunnen kopen. In totaal betalen de Gentenaars meer dan 60 miljoen extra aan grondbelasting. Dat is de pijnlijke werkelijkheid. Een amendement van de PVDA op de begroting om de belastingverhoging terug te draaien werd keer op keer weggestemd door Vooruit, Groen, Open VLD en CD&V. Zelfs ons voorstel om een gedifferentieerd tarief met progressieve aanslagvoeten te onderzoeken, werd weggestemd.
Boven op de grondbelasting werden ook vele taksen en retributies verhoogd. De parkeerretributies bijvoorbeeld, of de kosten voor buitenschoolse opvang en sportkampen. Maar ook de taks op trouwboekjes en identiteitskaarten verhoogde van 1,5 miljoen euro (2020) naar 4,4 miljoen euro (2025).
De mooie beloftes die in het bestuursakkoord werden gemaakt kregen jaar na jaar minder glans. Drie opeenvolgende besparingsgolven, in juni 2022, november 2022 en februari 2023, hakten er stevig in.
Terwijl er zoveel noden zijn, werden driehonderd jobs bij het stadspersoneel gesnoeid, met een groene schepen aan het hoofd van het personeelsbeleid. Bij de besparingsrondes verdwenen jobs bij de groendienst, bij de Krook, bij de kinderopvang, in de sociale economie … Drie stadsarcheologen verloren hun functie, met massaal protest tot gevolg. Ook het administratief personeel van de scholen betoogde onder de Stadshal, toen de schepen van onderwijs (Groen) op hun uren wilde besparen. Het stadsbestuur bespaarde ook 350.000 euro op de uren van het poetspersoneel in scholen en musea. Pas toen de kranten foto’s publiceerden van vuile klaslokalen en het poetspersoneel voor het stadhuis betoogde, werd de besparing voor de helft ongedaan gemaakt.
Wij willen investeringen in noodzakelijk personeel, in plaats van 14,5 miljoen uit te geven aan peperdure consultancyfacturen. De groendienst, de scholen, de kinderopvang, het buurtwerk en vele stadsdiensten smeken om bijkomend personeel. Dat staat tegenover de logica van Voor Gent. De liberale topkandidaat Christophe Peeters (Voor Gent) zegt nu al in de krant dat er na de verkiezingen opnieuw een drastische besparingsoperatie volgt bij het stadspersoneel: “Gent heeft veel te veel volk in dienst (...) het worden geen plezante jaren, de eerstvolgende. Er zal moeten bespaard worden, we zullen moeten terugplooien op onze kerntaken.” In het verkiezingsprogramma van Voor Gent wordt nu al aangekondigd dat de Fietsambassade - de fietsherstelplaatsen van de stad Gent, een sociale economieproject - opgedoekt wordt.
De lijst van besparingen is lang. Het stadsbestuur bespaarde op de zuurstofwijken, het luchtkwaliteitsfonds en autodeelhubs. Armoedeorganisatie De Sloep raakte 27.000 euro kwijt. De incontinentiepremie is afgeschaft. Een premie van 100 euro voor kinderen met een beperking werd geschrapt wegens ‘overbodig’. De prijzen in de woonzorgcentra werden verhoogd tot meer dan 2.000 euro per maand en op de warme maaltijden van de bewoners werd bespaard. De buitenschoolse kinderopvang is duurder geworden.
Het buurtcentrum in Sint-Kruis-Winkel werd gesloten. Het mobiel dienstencentrum is verdwenen, ondanks 11.000 bezoekers per jaar. Twee wijkbibliotheken werden gesloten. Pas toen schoolkinderen en buurtbewoners massaal actie voerden, kwam de verantwoordelijke schepen (Open VLD) terug op zijn beslissing. “Het is de eerste keer dat ik deze bibliotheek bezoek”, aldus de schepen. Het staat symbool voor de besparingspolitiek van het stadsbestuur: bureaucratische beslissingen, zonder empathie en zonder rekening te houden met de sociale en maatschappelijke impact.
2. Een eerlijke taxshift
- We maken de belasting op oppervlakte (een onderdeel van de bedrijfsbelasting) eerlijker: kleine bedrijven betalen minder, de allergrootste bedrijven betalen meer. Deze taxshift brengt 6 tot 10 miljoen euro op.
- De opbrengsten die voortkomen uit deze taxshift, gebruiken we om lokale taksen en retributieverhogingen terug te draaien.
- We verlagen de terrasbelasting voor de horeca.
- We verbieden miljoenencadeaus aan grote bedrijven.
- We voeren geen nieuwe belastingverhogingen door voor bewoners en middenstand, maar verhogen de belastingtarieven voor banken, onbebouwde percelen, leegstand en grote vervuilers.
- We herzien het belastingreglement op leegstand en verkrotting, zodat mensen die hun huis verbouwen buiten schot blijven.
Meer achtergrondinformatie
De sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen. De PVDA is voorstander van progressieve belastingen, waarbij de gewone Gentenaars, zelfstandigen en kleine bedrijven minder belastingen betalen en de lasten bij de grootste, meest kapitaalkrachtige bedrijven en banken gelegd worden.
Daarom willen we de lokale belastingen grondig hertekenen, met een ‘eerlijke taxshift’, naar het model van Zelzate, waar PVDA en Vooruit samen besturen. We verlagen de belasting op oppervlakte voor kleine bedrijven, maar vanaf 5.000 vierkante meter verhogen we de tarieven, met focus op de allergrootste bedrijven. Deze taxshift brengt 6 tot 10 miljoen euro op. De netto-opbrengst van deze taxshift, gebruiken we om lokale taksen en retributieverhogingen terug te draaien, en de terrasbelasting voor de horeca te verlagen.
Naast een eerlijker, meer gedifferentieerde tarief voor de bedrijfsbelasting, verhogen we ook de bijdrage voor banken, onbebouwde percelen en speculatie, leegstand en de grote vervuilers.
De belasting op leegstand maken we eerlijker. We maken een onderscheid tussen malafide speculanten en grote huizenbezitters die we streng aanpakken, en gewone gezinnen die we vooral willen helpen met coaching en renovatieadvies. We herzien het belastingreglement op leegstand en verkrotting, zodat mensen die hun huis verbouwen buiten schot blijven. De PVDA heeft zich herhaaldelijk fel verzet tegen de torenhoge leegstandboetes van meer dan 10.000 euro die gezinnen moeten ophoesten omdat hun verbouwing te traag opschiet of omdat ze niet op tijd de juiste papieren hebben ingevuld. De amendementen die de PVDA indiende op het belastingreglement om dit soort wantoestanden onmogelijk te maken, werden keer op keer weggestemd door de andere partijen.
3. Samen investeren in morgen
- In plaats van een kortzichtige besparingspolitiek investeren we op lange termijn. Investeringen in betaalbaar wonen, duurzame mobiliteit, de strijd tegen de klimaatopwarming en een slagkrachtig armoedebeleid zorgen op termijn voor terugverdieneffecten en grote maatschappelijke winst.
- Prestigeprojecten als de verbouwing van congrescentrum ICC of het Gravensteen schrappen we of stellen we uit om voorrang te geven aan betaalbaar wonen en sociale prioriteiten.
- We zetten het beschikbare kapitaal bij sogent volledig in op betaalbaar wonen, en vullen de leencapaciteit maximaal in.
- We zoeken naar alternatieve financieringsmechanismen zoals stedelijke obligaties en coöperatieve kapitaalinbreng om de nodige investeringen in betaalbare budgetwoningen mee mogelijk te maken en rollende renovatiefondsen op te schalen.
- We zetten samen met Fluvius een derdebetalerssysteem op poten voor zonnedaken en duurzame warmte.
Meer achtergrondinformatie
De stad Gent moet haar budget als een goede huisvader beheren. Dat is nu allerminst het geval. Dure consultancyfacturen kosten de stad 14 miljoen euro op vier jaar tijd. Daar zitten zinvolle uitgaven bij, bijvoorbeeld de daklozentelling of de woonstudie. Maar het mes zitten in de peperdure consultancycontracten van Deloitte of de honderdduizenden euro’s voor marketing en ‘imago-onderzoek’ kunnen de stadskas flinke winst opleveren.
En misschien moet de stad ook wat meer op de uitgaven letten bij grote bouwprojecten. De bouwkost voor het geplande zwembad Neptunus - een prestigieus ontwerp met een zwembad dat zes meter hoog boven de grond tussen de bomen hangt - stijgt van 5 miljoen naar 14 miljoen euro. Moet dat nu echt? De parkeertorens in Ledeberg en de Bloemekenswijk kosten meer dan 12 miljoen euro, maar staan grotendeels leeg. Door slechte bouwontwerpen en mismanagement bij verschillende grote bouwprojecten moest het stadsbestuur vele miljoenen euro’s aan dadingen afsluiten - terwijl tegelijk het mes gezet wordt in sociale uitgaven. Een ondoordacht project als de wandelbusjes wordt afgeschaft omdat het niet werkt, maar kostte wel 480.000 euro per jaar. Of denk maar aan de 100.000 euro subsidie om het WK in het Wintercircus uit te zenden, of de 700.000 subsidie voor multimiljonair Marc Coucke om de camping in de Blaarmeersen tot een glaming om te bouwen. En dan zwijgen we nog over de 3 miljoen euro korting die Fernand Huts kreeg bij de verkoop van landbouwgronden van het OCMW.
De PVDA pleit voor een zorgvuldig financieel beheer waarbij strikte keuzes gemaakt worden volgens sociale prioriteiten. Prestigeprojecten als de verbouwing van congrescentrum ICC of het Gravensteen schrappen we of stellen we uit om voorrang te geven aan betaalbaar wonen en sociale prioriteiten. De verbouwing van het Gravensteen, een fel omstreden project waar veel protest tegen is, kost 10 miljoen euro. Wij willen dat project schrappen. Waarom is de renovatie van het ICC, een congrescentrum, een kerntaak van de stad? Kostprijs: 42 miljoen euro, waarvan 10 miljoen rechtstreeks op kosten van de stad. Dat is twee keer meer dan de 5 miljoen die beschikbaar was tijdens héél de voorbije legislatuur voor betaalbare budgetwoningen. Het voorstel van de PVDA om de renovatie van het ICC uit te stellen en het budget te reserveren voor betaalbaar wonen, werd door het stadsbestuur in juni 2024 weggestemd.
Ook bij het investeringsbeleid moet het roer omgegooid worden De stad moet haar investeringsbudget, dat geschat wordt op 600 tot 700 miljoen euro voor de volgende legislatuur, prioritair inzetten op betaalbaar wonen, een sociaal klimaatbeleid, duurzame energie en sociaal mobiliteitsbeleid. Om de wooncrisis aan te pakken, zal alleen het investeringsbudget van de stad, gelet op de vele andere noden, niet volstaan. De PVDA wil daarom de kapitaalpositie van sogent, ons stadsontwikkelingsbedrijf, maximaal focussen op betaalbaar wonen. Concreet investeert sogent zo een 180 miljoen euro aan eigen kapitaal. Daarnaast willen we dat het stadsontwikkelingsbedrijf haar leencapaciteit vergroot tot de gangbare normen. Dat betekent dat bijkomend tot 150 miljoen euro kan ontleend worden, zonder dat de financiële gezondheid en duurzame draagkracht van het stadsontwikkelingsbedrijf in het gedrang komt.
In onze visie doet de stad Gent ook beroep op bijkomend kapitaal uit de samenleving. Via een sociale stadsobligatie kan de stad slapend kapitaal van burgers en bedrijven activeren voor sociale doelstellingen, bijvoorbeeld voor investeringen in betaalbare budgetwoningen en het opschalen van rollende renovatiefondsen. Ook coöperatief burgerkapitaal kan op die manier de investeringspolitiek van de stad versterken.
Om een derdebetalerssysteem voor investeringen in zonnepanelen en warmtenetten op te zetten kan de stad samenwerken met Fluvius.
4. Een faire financiering voor de gemeenten
- We dringen er bij de Vlaamse overheid op aan om de dotatie voor het Gemeentefonds met 15 procent op te trekken.
- We dringen aan op een volledige indexering van de subsidies aan steden en gemeenten, en niet slechts met 3,5%.
- De Vlaamse overheid moet bijkomend investeren in het openbaar vervoer en de enveloppefinanciering van de vervoerregio’s openbreken. Gent brengt een coalitie van steden en middenveldorganisaties op de been om de druk op de Vlaamse regering maximaal op te voeren.
- We eisen van de federale overheid dat de aanvullende financiering in het kader van het leefloon integraal wordt gecompenseerd vanuit federale middelen.
- We vragen aan de Vlaamse overheid een betere structurele financiering van de huisvestingsmaatschappijen.
Meer achtergrondinformatie
Het is een illusie om te denken dat Gent op haar eentje de grote maatschappelijke uitdagingen in onze stad de baas kan. Veel problemen overstijgen de stad. Ook de bovenlokale overheden moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Het is aan de stad om druk te zetten waar nodig om verandering af te dwingen, samen met andere steden, het middenveld en de inwoners van onze stad.
Wij willen een faire financiering voor steden en gemeenten. Tot begin jaren ‘70 haalden de meeste gemeenten nog meer dan de helft van hun inkomsten uit het Gemeentefonds. Na de oliecrisis van 1973 zorgden besparingen voor een halvering van het Gemeentefonds. Vanaf 1976 begon men in uitvoering van de eerste staatshervorming van de jaren ‘70, met de splitsing van het Gemeentefonds in drie gewestelijke entiteiten. Het resultaat was een afkalving van het Gemeentefonds. Al in 1978 had die nog maar 30% van de gemeentelijke ontvangsten. In 1989 zakte dit verder tot 25%, om uiteindelijk in 2009, terug te vallen tot slechts 20% van de gemeentelijke ontvangsten. Deze problematiek stelt zich bijzonder scherp in de grote en regionale steden zoals Gent.
De PVDA wil dat meer financiële middelen van de bovenlokale overheden naar de stijgende behoeften van de gemeenten gaan. We dringen er bij de Vlaamse overheid op aan om de dotatie voor het Gemeentefonds met 15 procent op te trekken, de huisvestingsmaatschappijen structureel beter te financieren, bijkomend te investeren in openbaar vervoer en een groter budget te voorzien voor De Lijn. We dringen aan op een volledige indexering van de subsidies aan steden en gemeenten, en niet slechts met 3,5%. Bij de federale overheid dringen we aan op de terugbetaling van de aanvullende financiering in het kader van het leefloon.