5. Democratische stad
Democratie stopt niet in het stemhokje. Dan begint het pas. We kiezen resoluut voor democratie van onderuit, met volledige transparantie en met vernieuwende vormen van participatieve democratie. We laten het bestuursakkoord schrijven door de Gentenaars zélf. We keren de gemeenteraad binnenstebuiten, maken meer ruimte voor burgerinitiatieven en maken volksraadplegingen bindend. We geven burgers een stem, ook ná de verkiezingen, via een vragenuurtje in de gemeenteraad. Hoe meer bewoners betrokken worden bij het beleid van onze stad, hoe groter de collectieve kennis, ervaring, capaciteit en draagkracht. Samen maken wij de stad, samen beslissen wij over onze toekomst.
Visie
Gent bruist van de geëngageerde doeners. In elke wijk zijn er tientallen goeie ideeën die Gentenaars verbinden en onze stad beter maken. Als Gentenaars hebben we het recht om te weten hoe onze stad wordt bestuurd en verdienen we een plaats aan de tafel. Niet één keer om de zes jaar een bolletje inkleuren, maar permanente inspraak, toegankelijk voor alle Gentenaars. Dat is ons model.
Vandaag vinden veel Gentenaars dat ze die inspraak niet krijgen. Of het nu gaat over een nieuw mobiliteitsplan, de herinrichting van een wijk, of vraag naar betaalbaar wonen.
Gent verdient beter. We kiezen resoluut voor democratie van onderuit, met volledige transparantie en met vernieuwende vormen van participatieve democratie. We laten het bestuursakkoord schrijven door de Gentenaars zélf, zoals in Barcelona. We keren de gemeenteraad binnenstebuiten, maken meer ruimte voor burgerinitiatieven en maken volksraadplegingen bindend. We geven burgers een stem, ook ná de verkiezingen, via een vragenuurtje in de gemeenteraad. Hoe meer bewoners betrokken worden bij het beleid van onze stad, hoe groter de collectieve kennis, ervaring, capaciteit en draagkracht. Samen maken wij de stad, samen beslissen wij over onze toekomst.
Wat wij willen
1. Transparant bestuur
- We zorgen voor volledige transparantie. We voeren het offentlighetsprincip of openbaarheidsprincipe in zoals dat in Zweden bestaat. Daar is het wettelijk verplicht alle beslissingen, wetgevingsprocessen en officiële communicatie openbaar te maken.
- Het inzagerecht van gemeenteraadsleden en het recht op openbaarheid van bestuur voor burgers wordt niet beknot door uitzonderingen en uitvluchten van het bestuur.
- We zetten de streaming van de gemeenteraad verder.We zorgen voor een gedetailleerd en toegankelijk schriftelijk verslag van de gemeenteraad en de commissies en communiceren helder naar de bevolking over beslissingen van het schepencollege en de gemeenteraad.
- Geen geheimhouding: ook documenten van stadsbedrijven, intercommunales en contracten met projectontwikkelaars worden publiek gemaakt.
- We breiden het Auditcomité uit dat gesjoemel onderzoekt en waakt over het correct beheer van publieke middelen.
- Het comité controleert ook of externe firma’s die een contract hebben met de stad niet met sociale dumping werken en of ze filialen hebben in belastingparadijzen. Dat wordt voortaan onmogelijk.
- Elke ambtenaar en stadsbewoner kan via een ‘ethische brievenbus’ een klacht over belangenvermenging of gesjoemel indienen. Klokkenluiders krijgen bescherming.
- Via dat openbaarheidsprincipe maken we ook het vermogen en de verloning van politici openbaar, net zoals in Zweden.
Meer achtergrondinformatie
Transparantie begint bij het openbaar maken van alle bestuursbeslissingen. Zonder uitzondering zowel van de gemeenteraad als het schepencollege. We hanteren het Zweedse offentlighetsprincip als good practice. Met dat openbaarheidsprincipe maken we het wettelijk verplicht om alle beslissingen, wetgevingsprocessen en officiële communicatie openbaar te maken. Vanaf hun eerste behandeling op het schepencollege zijn zo alle relevante (voorbereidende) documenten beschikbaar op eenvoudig verzoek van burgers.
We zetten de streaming van de gemeenteraad verder en maken het toegankelijk voor iedereen. We zorgen voor een gedetailleerd en toegankelijk schriftelijk verslag van de gemeenteraad en de commissies. We bouwen een gebruiksvriendelijk en interactief digitaal platform uit, in woord en beeld, zodat burgers het werk van de gemeenteraadsleden en schepenen veel beter kunnen opvolgen en controleren.
We geven burgers ook actief en onbeperkt toegang tot alle bestuursdocumenten van SOGent en andere stadsbedrijven en intercommunales, en maken contracten en convenanten met projectontwikkelaars openbaar. Waarom schrik hebben van democratische controle?
Wij willen volledige openbaarheid. Alleen welbepaalde dossiers die een specifieke en concrete bedreiging vormen voor de openbare veiligheid, en individuele personeelsdossiers kunnen daar buiten vallen. Door de trend naar meer autonomie en privatisering van stadsdiensten, gaat de openbaarheid achteruit. Het kan niet dat contracten tussen de stad en privébedrijven zogezegd om concurrentiële redenen de openbaarheid beperken. Informatie achterhouden fnuikt het democratische debat.
We versterken de democratische werking van de Gentse gemeenteraad. We pleiten ervoor om gemeenteraadsleden 2 dagen per week vrij te stellen van hun werk, zodat ze meer tijd en energie kunnen steken in de taak waarvoor ze verkozen zijn.
We keren de gemeenteraad binnenstebuiten. De burgers moeten centraal staan. De gemeenteraad moet de dialoog met de lokale samenleving opzoeken en burgers een stem geven in de gemeenteraad. We voeren een ‘vragenuurtje van de burger’ in op de gemeenteraad en de commissies, zodat burgers, actiecomités en sociale organisaties spreekrecht krijgen en rechtstreeks in dialoog kunnen gaan met het stadsbestuur.
We breiden het Auditcomité uit. Dat zorgt ervoor dat het beheer van publieke fondsen volledig wettelijk gebeurt. Waarom is dat belangrijk? Omdat de stad een publiek gegeven is. Omdat de stad met publieke middelen gefinancierd wordt. Omdat de stad de plaats is waar mensen samen leven, wonen, werken, zich bewegen en ontspannen, en de behoeften van de mensen bijgevolg centraal moeten staan. En dat is iets helemaal anders dan de belangen van vastgoedbaronnen, financiële holdings en speculanten.
Het Auditcomité licht de contracten van de stad door om te kijken of er onregelmatigheden zijn. Het checkt aanbestedingsprocedures en controleert of er niet met sociale dumping gewerkt wordt. Het sluit belangenconflicten uit en ziet erop toe dat er geen contracten zijn afgesloten met firma’s die filialen hebben in belastingparadijzen.
We beschermen klokkenluiders en richten een anoniem meldpunt op waar ambtenaren en inwoners belangenvermenging en gesjoemel kunnen melden, naar het voorbeeld van de ‘ethische brievenbus’, buzón ético in het Spaans, in Barcelona. Transparantie heeft controle nodig.
Om volledige transparantie te garanderen en de strijd tegen corruptie ernstig te nemen, maken we het vermogen en de verloning van politici openbaar. Politici dragen maatschappelijke verantwoordelijkheden, gebaseerd op een vertrouwensrelatie met de bevolking. Als deze zichzelf, al dan niet onrechtmatig, zou verrijken, dan is dat een belangrijk politiek gegeven dat de burger zou moeten kunnen controleren. Hoeveel mandatarissen exact verdienen, bijvoorbeeld uit betaalde nevenmandaten, is vandaag nog al te ondoorzichtig.
2. Geef burgers een stem, ook na de verkiezingen
- We voeren een vragenuurtje-van-de-burger in op de gemeenteraad, zodat burgers en actiecomités spreekrecht krijgen.
- We maken meer ruimte voor burgerinitiatieven waarbij men een punt kan agenderen op de gemeenteraad indien men 1.000 handtekeningen verzamelt.
- We organiseren zelf bindende buurtreferenda voor belangrijke beslissingen. Geen plan of project zonder ‘burgertoets’, een verplicht inspraaktraject.
- We willen samen met de buurt, de verkeersveiligheid en leefbaarheid op wijkniveau verbeteren. Alle stemmen moeten daarbij gehoord worden. De inwoners krijgen het laatste woord via een bindend buurtreferendum.
- We versterken de rol van de adviesraden en maken hun adviezen bindend. We versterken de samenwerking tussen de adviesraden voor de gemeenteraad, bijvoorbeeld door een jaarlijks contact met de betrokken commissie in een themacommissie.
- Recht op protest! We schrappen de GAS-boetes voor manifestaties en acties.
Meer achtergrondinformatie
Dat de Gentenaars inspraak krijgen in het gevoerde beleid is vanzelfsprekend: het is nu eenmaal hun stad. Ze moeten hun zeg kunnen doen over een nieuw mobiliteitsplan, de herbestemming van een oude kerk of de inrichting van een nieuw park. Maar echte inspraak gaat verder dan dat. Dat betekent dat er effectief geluisterd wordt naar de Gentse bevolking. Dat betekent dat de Gentse burgers actief betrokken worden bij het opmaken van beleidsplannen. Dat betekent dat zij zelf punten op de agenda kunnen zetten waar het stadsbestuur dan mee aan de slag moet.
De PVDA pleit voor een actieve, dynamische en participatieve vorm van democratie. Wij willen echte inspraak over alle grote beslissingen. Democratie gaat over burgers die zélf mee beslissen over hun buurt, hun wijk, hun stad. Participatie moet meer zijn dan mee beslissen over een wijkbudget of input geven bij wijkplannen. Participatie wil zeggen: de bevolking zoveel mogelijk betrekken, luisteren naar alle meningen, een draagvlak opbouwen, en inwoners beslissingsrecht en vertrouwen geven. De PVDA is geen voorstander van gelote wijkpanels. Democratie gaat over het betrekken van iedereen. Belangrijke beslissingen moeten via een (wijk)referendum aan de bevolking voorgelegd worden.
Waar was de inspraak toen beslist werd om de Sint-Bernadettewijk te slopen? Wat hadden burgers in de pap te brokken toen de Sint-Annakerk in de uitverkoop werd gezet om er een supermarkt van te maken? Een vertegenwoordiger van het actiecomité SOS Sint-Anna vatte het perfect samen: “Inspraak wordt zo een schertsvertoning met een derde uitnodiging die geen echte invloed meer kan hebben. Want achter de schermen werd alles al beslist.”
Aan de muur die het stadsbestuur optrekt, ontkiemen ook actie en protest. Gent bleek afgelopen jaren een vruchtbare grond voor burgerbewegingen, actiecomités en geëngageerde buurtbewoners. De Sint-Bernadettewijk verenigde zich in Bernadette Blijft. Het leidde tot petities, protestacties, een strijdlied en zelfs een rechtszaak. De documentaire ‘’t Verzet van Bernadette’ brengt het hele proces prachtig in beeld.
Ook tegen de sluiting van de wijkbibliotheken, de besparingen op het poetspersoneel, de wooncrisis, de omvorming van de beschermde Sint-Anna-kerk tot een Delhaize met wijnbar, en het kapotbesparen van de dienst stadsarcheologie werd de voorbije jaren actie gevoerd.
De Gentenaars laten hun stem horen en eisten hun plek in het debat op. Ze doen dat ondanks het stadsbestuur, niet dankzij. Wij willen dit anders aanpakken. We willen burgerparticipatie in de praktijk brengen, ook als het gaat over zaken die moeilijk liggen. We doen dit door burgers van bij het begin te betrekken bij alle grote beleidsbeslissingen. Geen plan of project zonder ‘burgertoets’, een verplicht inspraaktraject.
Dit is des te belangrijker wanneer het aankomt op mobiliteit. Omdat echte participatie ontbreekt leidt het top-down opleggen van mobiliteitsmaatregelen in de praktijk tot polarisatie en verdeeldheid. Een progressief en duurzaam mobiliteitsbeleid kan niet zonder democratisch draagvlak. En dat bouw je op door mensen te betrekken, te informeren, te discussiëren, samen naar oplossingen te zoeken, en daar democratisch over te stemmen. Daarom wil de PVDA dat belangrijke beslissingen die impact hebben op de stad of op de wijk beslist worden via een bindend (buurt)referendum.
Het principe van een referendum is klaar en duidelijk: one man, one vote. Het dwingt het stadsbestuur om via een participatietraject in dialoog te gaan met de wijkbewoners, naar alle stemmen luisteren en een breed draagvlak op te bouwen rond mobiliteit in de wijk. Expertise van verkeersdeskundigen moet gecombineerd worden met expertise en verbeeldingskracht van bewoners over hun eigen wijk. Democratie betekent dat mensen zelf hun eigen wijk toekomstgericht vorm kunnen geven. Het gaat over vertrouwen en zeggenschap geven aan mensen.
We versterken ook de rol van stedelijke adviesraden en maken hun adviezen bindend. We versterken de rol van de Taskforce Wonen om mee vorm te geven aan een betaalbaar, duurzaam woonbeleid en het actieplan tegen dakloosheid mee aan te sturen.
Adviezen van jeugdraden en andere adviesorganen moeten ernstig genomen worden. Behandelt de gemeenteraad zaken die betrekking hebben op bepaalde wijken of op bepaalde doelgroepen, dan moeten wijkcomités, adviesraden of andere stakeholders vooraf actief betrokken worden.
Via het burgerinitiatief kunnen burgers nu zelf punten agenderen op de gemeenteraad. Maar ook deze zijn niet bindend. Resultaat? Deze voorstellen worden consequent weggestemd door de meerderheid. Het meest frappante voorbeeld was waarschijnlijk wel, oh ironie!, het burgervoorstel ‘Recht op protest’, waarmee 30 middenveldorganisaties onze democratische rechten en het recht op protest wilden verdedigen en toegankelijker maken.
We willen het burgerinitief stimuleren en beter bekend maken. We zorgen ervoor dat handtekeningen voortaan ook digitaal verzameld kunnen worden, in plaats van louter op papier. We geven burgerinitiatieven het recht om volledig zélf de vraagstelling te bepalen, zonder bemoeienis van het schepencollege.
De PVDA wil ook het recht op protest garanderen. Actievoerders kregen de voorbije jaren GAS-boetes omdat ze manifesteerden. De vakbonden kregen een GAS-boete van 350 euro omdat ze protesteerden aan de Kinepolis. Na een protestactie van PVDA-vrouwenbeweging Zelle voor het Gentse stadhuis kreeg Lizz Printz een GAS-boete, die later door de rechtbank werd kwijtgescholden. Maar het stadsbestuur weigerde om het GAS-reglement aan te passen. Een voorstel van de PVDA om het recht op actievoeren te garanderen en GAS-boetes te schrappen werd door de gemeenteraad weggestemd.
3. Een bestuursakkoord van onderuit
- We betrekken de burgers bij het bestuursakkoord. Via een participatief traject verzamelt het nieuwe bestuur voorstellen van onderuit en verwerkt die in het bestuursakkoord.
- We peilen voortdurend naar de mening en voorstellen van de bevolking. Via online platformen organiseren we peilingen, bevragingen en interactie over bestuursbeslissingen, maar we gaan ook de straat op, om alle bevolkingsgroepen te bereiken.
Meer achtergrondinformatie
Democratie stopt niet in het stemhokje, dan begint het pas. Wij willen het Gentse bestuursakkoord laten schrijven door de burgers zelf. Democratie is een werkwoord. We inspireren ons op het Decidim-participatieproject van Barcelona. Decidim betekent ‘wij beslissen’ in het Catalaans. We pleiten ervoor dat het nieuwe stadsbestuur een grote bevraging organiseert bij de bevolking na de verkiezingen, en die voorstellen en prioriteiten meeneemt in het nieuwe bestuursakkoord.
‘Burgers zelf weten gewoonlijk het best wat hun behoeften zijn en kunnen oplossingen of middelen appreciëren om deze behoeften te bevredigen. Ze kunnen ook zelf oplossingen aanreiken, zowel in de vorm van suggesties of creatieve ideeën, als van concrete acties’, besluiten VUB-onderzoekers in het boek De humane stad. Die burgerbijdrage kan effectief het verschil maken. Want, zo gaan de onderzoekers verder: ‘Op die manier gaan de burgers zelf actief participeren in het beheer van hun gemeente. Aldus krijgen ze het gevoel dat ze wonen in een stad op maat van de mensen, en niet alleen van de bureaucratie, economie, technologie, of politiek.’
Decidim is een open source-platform dat speciaal gebouwd werd om participatie van burgers structureel te verankeren in het stedelijk bestuur. De technische mogelijkheden om iedereen te raadplegen en te betrekken, zijn vandaag eindeloos veel groter dan vroeger. Met digitale platformen, de sociale media en de smartphone volstaat een druk op een knop om je mening te geven. Als open source publieke stadsplatformen alle info bijeenbrengen, is interactie mogelijk. Die platformen moeten voor iedereen toegankelijk zijn. Ze horen in handen van de gemeenschap thuis, niet in handen van een of ander privébedrijf dat vroeg of laat informatie kan achterhouden of alleen tegen betaling vrijgeven.
Met digitale platformen bereik je niet iedereen. Daarom zorgen we dat inspraak en participatietrajecten de hele samenleving bereiken. We focussen daarbij zeker op jongeren en garanderen dat alle lagen van de superdiverse Gentse bevolking bereikt worden. We peilen voortdurend naar de mening en de voorstellen van burgers, via bevragingen en opinieonderzoek. Het stadsbestuur legt regelmatig verantwoording af aan de burgers op open wijkbijeenkomsten.
4. Maak volksraadplegingen bindend
- We maken de uitslag van referenda bindend. De initiatiefnemers bepalen daarbij de vraagstelling, er is geen opkomstdrempel.
- We organiseren een buurtreferendum voor belangrijke beslissingen. De uitslag van buurtreferenda is bindend.
Meer achtergrondinformatie
Democratie betekent: de bevolking controle geven over de samenleving. Burgers zijn geen kleuters die je moet bepamperen. Wij geven burgers echte zeggenschap over belangrijke beslissingen. We ijveren voor een bindend referendum als 1% van de Gentenaars dat vraagt. De initiatiefnemers bepalen daarbij de vraagstelling, er is geen opkomstdrempel. Bij belangrijke beslissingen organiseren we actief zelf volksraadplegingen.
Referenda dwingen politici tot de gezonde reflex om hun politieke keuzes direct aan de basis te verantwoorden. Maar vooral: bij een referendum discussieert de hele samenleving mee: bij de kapper, in de sportclub, bij de vakbond en het lokale actiecomité, of gewoon met de buren op straat. Daarin zit de echte winst: dat het publieke debat echt publiek wordt. De democratie krijgt adem en treedt buiten de muren van de gemeenteraad. Op de dag van het referendum bepalen we heel praktisch: deze richting gaat het beleid uit.
Het bindend karakter ervan moet ervoor zorgen dat het referendum werkelijk een stap is naar democratie. Vandaag kan een beleid al te gemakkelijk een referendum negeren, of enkel in woorden omarmen maar niet in daden. Bij het referendum over betaalbaar wonen gingen 33.000 Gentenaars stemmen. Bijna 80 procent stemde twee keer ‘ja’. ‘Ja’ op de vraag of gemeentelijk publiek vastgoed niet geprivatiseerd mag worden. ‘Ja’ op de vraag of de stad een bank van publieke gronden moet oprichten om 40 procent sociaal wonen te realiseren. Een belangrijk signaal van de Gentenaar, na een indrukwekkend initiatief van een aantal actiegroepen, waaronder Te Duur, die erin slaagden om genoeg handtekeningen te verzamelen en mensen te mobiliseren om te gaan stemmen.
Maar zoals wel vaker bleef het nadien bij loze beloftes en dode letters. Matthias Diependaele, op dat moment Vlaams minister van Wonen voor de N-VA, vond de ideeën onzinnig, de opkomst niet overtuigend en bleef volhouden dat er nu al te veel geld gaat naar sociaal wonen. Het Gentse stadsbestuur besliste wel om zorgvuldiger om te springen met de verkoop van gronden en patrimonium, maar een grondenbank voor sociaal en betaalbaar wonen is er nog altijd niet, en er is geen enkele visie of stappenplan om op termijn tot 20 procent sociaal en 20 procent betaalbaar wonen in onze stad te komen.
Wie met veel handtekeningen een referendum uitlokt, moet de vraagstelling ervan kunnen bepalen. Nu legt de gemeenteraad nog vast waar het referendum exact om draait. Daardoor kan je een referendum al verliezen nog voor de stemming. Wel een goed idee is: ambtenaren ter beschikking stellen die initiatiefnemers van een referendum eventueel helpen bij een goede formulering.
5. Versterk het middenveld
- De stedelijke overheid moet het middenveld ondersteunen. Een sterk ontwikkeld middenveld doet de democratie opleven. Kritische waakhonden in de samenleving zijn meer dan ooit nodig.
- We maken ruimte voor geëngageerde doeners uit sociale organisaties, actiecomités en het middenveld in de bestuursraden van stadsbedrijven, intercommunales en andere stedelijke organisaties.
Meer achtergrondinformatie
Een sterk middenveld is belangrijk voor een democratie-van-onderuit, omdat het allerlei groepen betrekt, mensen versterkt en kennis bundelt. Een brede en diepe democratie kan niet zonder een goed ontwikkeld middenveld. Van actiegroepen tot vakbonden, van vrouwenorganisaties tot buurt- en natuurverenigingen: zij zijn een essentiële schakel in het democratische proces. Ze vormen de buik van de samenleving waar het debat wordt georganiseerd en mensen samenkomen. Ze kunnen mee de agenda bepalen en meningen helpen vormen.
We versterken de deelname van het sociale middenveld in de raden van bestuur van intercommunales, stadsbedrijven, huisvestingsmaatschappijen en andere stedelijke bestuursorganen. We maken komaf met de oude politieke cultuur van politieke benoemingen en vriendjespolitiek, maar maken ruimte voor sterke, onafhankelijke bestuursraden met verkozen politici en geëngageerde bestuursleden uit sociale organisaties en het middenveld.
6. Stad zonder graaiers
- Verkozen politici mogen er geen betaald mandaat op na houden in bestuursraden van private of beursgenoteerde bedrijven.
- Schepenen die omwille van hun ambt zetelen in intercommunales of andere publieke instellingen doen dat onbezoldigd.
- We voeren een afkoelingsperiode van vijf jaar in voor politici die overstappen naar de privé-sector.
- We vervangen alle dienstwagens van het schepencollege door deelautoabonnementen.
Meer achtergrondinformatie
De draaideur tussen politiek en bedrijfsleven lassen we dicht. Waarom voeren we geen duidelijke, transparante regels in? Het moet voor schepenen verboden zijn om er betaalde mandaten in private of beursgenoteerde bedrijven op na te houden. We schrijven dat in de deontologische code van de Stad Gent.
Verkozen politici zijn verantwoording verschuldigd aan de bevolking en horen niet thuis in raden van bestuur van multinationals, beursgenoteerde bedrijven of banken. Wat is er mis met een consequent engagement voor de samenleving? We verbieden verkozen politici om voortaan nog van twee walletjes te eten.
We lassen een ontluizingsperiode in van vijf jaar, vooraleer ex-politici na hun afscheid uit de politiek een mandaat kunnen opnemen bij banken of bedrijven. Niemand gelooft dat multinationals ex-politici aan boord halen voor hun expertise en know-how. Wel voor hun uitgebreide adresboekje en wijdvertakte politieke netwerk. Een afkoelingsperiode van vijf jaar is geen overdreven luxe. Dat het Gentse stadsbestuur daarin het voortouw neemt: zou dat geen mooi signaal zijn?
We vervangen tot slot ook alle dienstwagens van het schepencollege door deelautoabonnementen. Dat is nu al ten dele het geval. We veralgemenen dit voor het hele schepencollege. Wie wil inzetten op duurzame mobiliteit moet zelf het goede voorbeeld geven.